Amstel 14


Du Merlo was het allereerste homocafé langs de Amstel en daarmee voorloper van de talrijke homozaken die later in deze omgeving kwamen.



Voorgeschiedenis

Du Merlo was gevestigd in een voormalig koopmanshuis aan de Amstel nr. 14 dat blijkens de gevelstenen uit 1661 dateert en de naam Wapen van London droeg. In later tijd zaten in dit monumentale pand allerhande bedrijfjes, maar in 1923 was hier café Noordwijk gevestigd. Daar werd in dat jaar een ronde van het Amsterdamse kampioenschap dammen gehouden en bevond zich ook het clublokaal van schaakclub D.V.D.

In 1924 werd café Noordwijk opgevolgd door hotel-café De Munt dat zich in een heel andere richting ontwikkelde. Op 6 juni 1929 werd deze zaak namelijk op last van burgemeester en wethouders gesloten op grond van art. 258 van de APV. Dat maakte de sluiting mogelijk van "een inrichting waar bij herhaling c.q. uit winstbejag gelegenheid wordt gegeven tot het plegen van ontucht".

Of het hierbij om vrouwelijke of mannelijke prostitutie, danwel andersoortige onzedelijkheden ging is niet bekend: de politierapporten waarin genoteerd staat wanneer een zaak homoseksuele bezoekers trok zijn namelijk pas vanaf 1931 bewaard gebleven.


Café Du Merlo

Van een hotel wordt na 1929 niets meer vernomen. Het café ging zelfstandig verder en werd overgenomen door Arie de Vries. Hij was in 1895 in Amsterdam geboren en blijkens het bevolkingsregister was hij onder meer hotelhouder en marktkoopman. Ondanks dat hij als hetero bekend stond bleef hij ongehuwd en kinderloos. Hij overleed in 1977, 82 jaar oud.

Arie de Vries noemde zijn café Du Merlo, maar het is niet bekend waar die naam naar verwijst. Had het betrekking op de gelijknamige straat in Brussel, of op de familienaam Merlo die in diverse Zuid-Europese landen voorkomt? De bezoekers noemden de zaak, zoals destijds gebruikelijk, simpelweg het café van Arie aan de Amstel of café Arie.

Zo vlakbij de Munttoren was Du Merlo strategisch gelegen. Achter (en sinds 1939 onder) het wachthuis van de Munt bevond zich namelijk een openbaar urinoir dat lange tijd een drukbezochte ontmoetingsplek voor homoseksuele mannen was.

Meer informatie over Du Merlo is te vinden in het boekje De roze rand van donker Amsterdam dat socioloog en docent homostudies Gert Hekma in 1992 schreef. Daarin komt onder meer voormalig bezoeker Frits aan het woord:



De hierboven genoemde Bet van Beeren was de uitbaatster van het bekende café 't Mandje op de Zeedijk, dat in 1927 geopend was. Anders dan 't Mandje, waar een heel gemengd publiek van homomannen, lesbische vrouwen, hoeren en zeelui kwam, trok Du Merlo hoofdzakelijk homo's. Het was echter ook weer geen echte "nichtenkit" waar louter homopubliek kwam.


Politie-inspecties

Seksuele contacten en romantische relaties tussen volwassen mannen waren in Nederland sinds 1811 niet meer strafbaar, maar wanneer het aanstoot kon geven of er minderjarigen (destijds onder de 21) bij betrokken waren werd het door de overheid bestreden.

Zodoende werd ook Du Merlo door de zedenpolitie goed in de gaten gehouden. In het boekje van Hekma worden de bevindingen geciteerd van de inspecteurs J.F. van Slobbe van de zedenpolitie en H.R. Stoett van de drankcontrole, die eens in de paar weken een rondgang maakten langs horecazaken die zij niet vertrouwden.

Zo rapporteerden Van Slobbe en Stoett op vrijdag 4 december 1931 over café Du Merlo: "Aanwezig: houder, barjuffrouw, en een kellner. Er bevonden zich 12 bezoekers, vermoedelijk homosexueelen. Geen bijzonders."

Op donderdag 11 januari 1934 vonden zij dat er kennelijk teveel homo's bleven komen en werd gerapporteerd: "Eenige kennelijke homosexueele bezoekers zaten in de zaak. De verlofhouder stond achter de toonbank. Geen buffetjuffrouw meer (gunsten ingetrokken)."

In het boekje van Hekma komt ook bezoeker Koen aan het woord:



Er zijn vooralsnog geen foto's van Du Merlo bekend. Het dichtst in de buurt komt de onderstaande foto, die twee jaar na de sluiting is gemaakt:




Nieuwe pogingen

Arie de Vries woonde na de sluiting van Du Merlo even kort aan de Reguliersdwarsstraat 95 II en begon in juni 1934 een nieuw café aan de Tweede Jacob van Campenstraat 150 in de Pijp. Hekma beschrijft dat zodra inspecteurs Van Slobbe en Stoett er van hoorden ze er meteen een kijkje gingen nemen.

Op 6 september 1934 rapporteerden ze dat ze naast Arie de Vries ook diens "homosexueelen kellner van Riel" aantroffen. De vergunningen stonden op naam van mej. G. de Jong, maar deze werden niettemin direct ingetrokken. In 1935 werden hier geen homo's meer aangetroffen.

Ruim een jaar later keerde Arie de Vries weer terug naar de Amstel, waar hij ging werken in het café dat Toby Rijntalder op nummer 124 had geopend. De inspecteurs van politie bezochten deze zaak op 15 januari 1936 en rapporteerden:



Op 16 november 1936 troffen de inspecteurs er alleen nog "een kennelijk homosexueel meisje" aan, maar Rijntalders vrouw gaf toe "nog wel homosexueelen toe te laten, daar het anders zoo stil was".

Bezoeker Koen herinnerde zich dat nichten en potten op koninginnedag naar Rijntalder kwamen om te dansen, maar afgezien daarvan lijkt de zaak, die in 1945 nog bestond, weinig homo's meer getrokken te hebben.




Opvolgers van Du Merlo

Nadat Du Merlo in januari 1934 gesloten was vestigde zich in het pand aan de Amstel 14 een bar onder de naam La Boule Blanche. Daar trof de politie geen homo's meer aan. Tijdens de Duitse bezetting werd deze zaak omgedoopt tot Et Joldene Tönnsche (Keuls voor Het Gouden Tonnetje) en adverteerde als zijnde een "trefpunt van nationaal-socialisten".

Vanaf 1948 zat aan de Amstel 14 het Café Parisien. Die zaak werd opgevolgd door café Sombrero, dat rond 1955 weer een homobar werd. Daarna volgden hier de homocafés Moor's Eldorado, Gaiety en Het Wapen van Londen. De laatstgenoemde zaak verloor rond 2010 geleidelijk zijn homopubliek, waarmee na 80 jaar een eind kwam aan de homohoreca op dit adres.

Ondertussen waren iets verderop langs de Amstel en ook in de zijstraatjes steeds meer homocafés gekomen, zodanig dat zich in deze omgeving uiteindelijk de grootste concentratie homohoreca van Amsterdam bevond, waar Du Merlo de voorloper van is geweest.

- Zie ook: 90 jaar homohoreca langs de Amstel in kaart gebracht

---