Langs de Amstel en omgeving bevond zich van oudsher de grootste concentratie homohoreca en ook tegenwoordig vind je rondom het Rembrandtplein nog enkele gevarieerde zaken:

Cafés: Amstel Fifty Four · Brug34 · Free Willie

Dragshowbar: De Lellebel

Meer: Geschiedenis · Links

Nieuws: Gaycafé Montmartre sluit na 40 jaar zijn deuren (2023)

van de homohoreca aan de Amstel en omgeving


De eerste homobar langs de Amstel was Du Merlo die al in 1929 op nummer 14 geopend werd. Deze zaak was strategisch gelegen, vlakbij het urinoir onder de Munttoren, dat vanouds een drukbezochte homo-ontmoetingsplaats was.

Du Merlo sloot in 1934 nadat de zedenpolitie de vergunningen had laten intrekken, maar in 1936 konden homo's al weer terecht in het café van Toby Rijntalder aan de Amstel nr. 124.

Vlak achter de Amstel, aan de Reguliersbreestraat 47, opende in 1943 Rigo, dat na de oorlog een keurige zaak voor betergesitueerde homoseksuele heren was. Iets verderop, aan het Thorbeckeplein 3, werd ook café Thorbecke in de oorlog al door homo's bezocht en bleef tot zeker 1972 een zaak voor gemengd publiek.




Opeenvolgende homocafés

Na de oorlog openden langs de Amstel een toenemend aantal homocafés, met als bijzonderheid dat op een reeks adressen de ene zaak de andere opvolgde waardoor dit decennialang homohorecalocaties bleven.

Zo bevonden zich na Du Merlo aan de Amstel nr. 14 achtereenvolgens de homocafés Sombrero (ca. 1955-1963), Moor's Eldorado, Gaiety en Het Wapen van Londen. Deze laatste zaak verloor geleidelijk zijn homopubliek, waarmee rond 2010 een eind kwam aan bijna 80 jaar homohoreca op dit adres.




Sinds de jaren zeventig

Aan de Amstel 106 zat café De Goede Kant, dat rond 1974, onder invloed van de Motorsportclub Amsterdam (MSA), een leer- en jeansbar werd. In 1981 werd de zaak omgedoopt tot Company, die als enige in deze omgeving over een darkroom beschikte.

Eind 1977 of begin 1978 opende op nummer 60 de Monopole Taveerne, die in het jaar 2000 werd opgevolgd door homocafé Rouge. Na een hele korte periode als Dubbel D werd dit in 2015 het Queers Café, dat in 2019 moest sluiten.

Na de sluiting van Rouge begon eigenaar Edwin van Kollenburg in 2011 aan de Geldersekade 111, vlakbij de Nieuwmarkt, een nieuw gaycafé genaamd Bleu, dat echter snel weer verdween.




Pal aan de overkant van de Amstel, aan het 's Gravelandsveer 2, zat van 1977 t/m 2004 gaycafé Le Shako, dat onder leiding van de markante Frits Slump een wat meer studentikoos homopubliek trok.




Sinds de jaren tachtig

Begin jaren tachtig kwam aan de Amstel 50 homocafé Querelle, dat in 1985 werd opgevolgd door de Eldorado en vervolgens door Fellows, het Mix Café, Chez René en Chez. Sinds 2016 zat hier homobar FAME die eind 2021 zijn deuren sloot. Daarna openden de eigenaren in de Korte Reguliersdwarsstraat café Pikketanussie, dat zich sinds 2023 echter niet meer als gaycafé presenteert.

Een andere reeks homocafés begon in 1988 met de opening van Amstel 102, waarna op dat adres achtereenvolgens The Joker, Café Classic, Big Willy's, Milord, Macho Macho en de Hotspot zaten. Deze laatste zaak sloot in 2014, maar heropende in 2016 in de Jonge Roelensteeg, als opvolger van de kleine Club Stereo.




Amstel Taveerne en Halvemaansteeg

Veruit de bekendste zaak aan de Amstel was de op 27 augustus 1964 door Adje van Besouw geopende Amstel Taveerne, die met zijn Nederlandstalige schlagermuziek het prototype van een oerhollands homocafé werd. In 1987 werd de zaak overgenomen door Frans Meulenberg en in 2007 geheel gemoderniseerd en omgedoopt tot Amstel Fifty Four.

In de Amstel Taveerne begon ook de horecacarriere van Manfred Langer, die in 1978, vlak om de hoek in de Halvemaansteeg, zijn eerste eigen café opende onder de naam Chez Manfred. In 1983 volgde café Montmartre en in 1994 maakte Frans Meulenberg van de Entre Nous ook een gaybar, waarmee de Halvemaansteeg een populair homo-uitgaansstraatje werd.

Na het overlijden van Manfred Langer in 1994 werd de Chez Manfred rond 1996 omgevormd tot homocafé De Steeg, waarna het in 2001 nog korte tijd club ShowTime was. De Entre Nous sloot in 2014 en de Montmartre uiteindelijk in december 2023.




Clubs langs de Amstel

Verderop aan de Amstel, op nummer 178, waren Ad van Besouw en Manfred Langer in 1976 een kleine disco begonnen onder de naam Amstel Taveerne Club. Het was de eerste van een hele reeks homodancings op deze locatie, onder achtereenvolgens de namen De Club, de Willems Club, de You II en Club Roque.

In 2017 kwam op deze locatie opnieuw een kleine gayclub onder de naam YOLO, maar deze sloot begin 2022 nadat de eigenaren in de Reguliersdwarsstraat de bars BLEND en BLEND XL begonnen waren.

Nog weer iets verder, aan de Amstel 202 op de hoek met de Amstelstraat, zat reeds van 1955 tot 1972 Moor's Nightclub van de lesbische Selma Lewkowitz alias Moor, die later ook het eerdergenoemde Moor's Eldorado aan de Amstel 14 uitbaatte. In 2009 was op dit adres nog kort een homocafé onder de naam Palma's Hoekje.





In de Amstelstraat openden in 1957 twee homocafés. Het bekendste was De Krokodil op nummer 34, die het maar liefst 50 jaar volhield en in 2009 werd opgevolgd door Mon Ami. Het andere was homobar Regina, die sinds 1957 op nummer 27 zat en in 1991 plaatsmaakte voor het iT Café.

Het iT Café was een van de reeks horecazaken die Manfred Langer in deze omgeving opende, zoals eerder de Moonlight Bar (1980-1991) aan de Amstelstaat 43. Andere homozaken in deze straat waren Club 13, de Metro Bar, café Mokum, café Open en de kleine disco Storm uit 1992.

Een grotere homodiscotheek was Gay Life, die van 1985 tot 1991 aan de Amstelstraat 32 zat. Vlak daarnaast, op nummer 24, opende Manfred Langer in 1989 discotheek iT, die met zijn extravagante feestavonden wereldberoemd werd en in 2004 definitief zijn deuren sloot.





Ook in de Paardenstraat, een straatje tussen de Amstelstraat en de Amstel, zat een rij cafeetjes dat al vroeg homopubliek trok. Sinds de jaren tachtig kon men daar ook terecht voor de 'bizniz boys' die zich al sinds eind jaren vijftig op en rond het Rembrandtplein ophielden.

Het eerste café waar homo's kwamen was vermoedelijk De Betimmering op nummer 15, die in 1953 werd omgedoopt tot Festival en al snel gevolgd werd door de cafés Copacabana op nummer 13 en Cheval Neuf op nummer 9. De naastgelegen Cupido op nummer 7 werd in 1982 ook een homobar.

Rond 1988 was op nummer 9 de Toys Bar gekomen, die werd opgevolgd door de travestiebars Madame Arthur en La Cage aux Folles. In 1991 kwam op dit adres The Music Box, die als laatste van de reeks homozaken in de Paardenstraat in 2015 dicht ging.

Op de hoek van de Paardenstraat en de Amstelstraat kwam in 1985 het moderne lesbische café Vivelavie van Mieke Martelhoff, die samen met Manfred Langer ook grote vrouwenfeesten organiseerde en later tijdens de Amsterdamse Pride ook drukbezochte straatfeesten. Vivelavie sloot in 2017.





Vlakbij waar de Amstelstraat op het Rembrandtplein uitkomt, aan de Utrechtsestraat 4, ligt de in 1997 geopende travestiebar De Lellebel en ietsje verder, op de hoek van de Utrechtsestraat met de Herengracht, bevindt zich gaycafé Brug34, in een pand waar al van 1966 tot 1972 homobar Trefpunt gevestigd was.




Dieper de Utrechtsestraat in zat op nummer 54 van 1981 tot 1983 non-profitcafé De Plak, geopend door mensen van de gelijknamige vrijplaats in Nijmegen. Rond dezelfde tijd zat op nummer 114 café-bar Balou en aan de Utrechtsestraat 137 bevindt zich nog steeds eetcafé De Huyschkaemer, dat in de jaren '80 en '90 ook op homopubliek gericht was.

---

Memorabilia: Amstel @ Historypin

Kulti Kulti: Interviews over De Lellebel

Berts Geschiedenissite: Uitgaansleven langs de Amstel


Nieuws- en achtergrondartikelen:

AT5: Einde van een tijdperk: café Montmartre sluit na veertig jaar haar deuren (2023)

Gaykrant.nl: Nieuwe gaybar met ouderwetse Amsterdamse gezelligheid (2022)

GayNews.nl: Valy Pintiuc: Trots en de Pride Amsterdam vormen de rots waar ik op sta (2021)

Gaykrant.nl: De horecazaken van Manfred Langer (2019)

Parool.nl: Einde van 50 jaar homohoreca: roemrucht café Queers sluit deuren (2019)

Gaykrant.nl: 90 jaar homohoreca langs de Amstel in kaart gebracht (2019)

Winq.nl: "Ik wil mensen een reden geven om weer uit te gaan" - Valy Pintiuc opende Club Yolo in Amsterdam (2018)

Gaykrant.nl: Homohoreca langs de Amstel (2018)

AT5.nl: Homobar viert 50ste verjaardag (2014)

AT5.nl: Café-eigenaar Meulenberg gecremeerd (2007)

GayNews.nl: Gaiety gesloten! Het einde van een tijdperk (2004)

GayNews.nl: Manfred Langer en de opkomst en ondergang van de iT (2004)

Het Parool: Uit met aids in het achterhoofd (1988)